De traditionele benadering van netcapaciteit, waaronder de berekening van kabeldiameters, is niet langer toereikend voor de huidige en toekomstige uitdagingen van netcongestie. Het energiesysteem is geëvolueerd van een statisch naar een dynamisch geheel, en de focus verschuift nu van louter fysieke uitbreiding naar slimmere benutting en flexibiliteit van het bestaande netwerk
Kabelberekeningen in een Nieuw Tijdperk: Van Diameter naar Dynamiek
Decennialang zijn kabelberekeningen en netwerkplanning gebaseerd op een paradigma van piekvraag en statische capaciteitsnormen. In een tijdperk van toenemende elektrificatie, de snelle opkomst van duurzame energiebronnen zoals zon en wind, en de introductie van flexibele energietoepassingen zoals elektrische auto’s en warmtepompen, schieten deze verouderde methoden tekort. De netcongestie, oftewel het vollopen van het stroomnet, is een hardnekkig probleem dat jaren zal voortduren en serieuze gevolgen heeft voor ondernemers en de samenleving.
De Realiteit van Netcongestie en de Rol van Batterijen Het elektriciteitsnet ervaart steeds vaker pieken en dalen in zowel vraag als aanbod. Nieuwe technologieën, hoewel essentieel voor de energietransitie, kunnen de netcongestie paradoxaal genoeg verergeren onder het huidige beleid. Batterijen, bijvoorbeeld, kunnen significant bijdragen aan hogere pieken als ze reageren op landelijke prijsprikkels die niet overeenkomen met de lokale netbelasting. Een batterij kan opladen bij lage prijzen (door bijvoorbeeld veel windenergie), zelfs als het lokale net al zwaar belast is, wat nieuwe of hogere pieken veroorzaakt. Grootschalige batterijen kunnen de congestieproblemen zelfs 100 tot 300 uur per jaar verhogen. Bovendien zijn de huidige batterijen vaak onvoldoende om de volledige piekbelasting van afnamecongestie op te vangen, omdat ze hun maximale vermogen vaak slechts 1 tot 4 uur kunnen leveren, terwijl pieken 4 tot 12 uur kunnen duren. Voor opwekcongestie kunnen ze echter wel een veel grotere rol spelen. Dit benadrukt de noodzaak dat batterijen ‘netvriendelijk gedrag’ vertonen en meedoen aan congestiemanagement in samenwerking met netbeheerders.
Van Grotere Kabels naar Slimme Oplossingen De kern van de oplossing ligt niet primair in het berekenen en aanleggen van steeds dikkere kabels, maar in slimmere benutting en flexibiliteit van het bestaande net. Hoewel investeringen in netuitbreiding noodzakelijk zijn (netbeheerders schatten circa 60.000 tot 80.000 kilometer nieuwe kabels in de komende 30 jaar, wat betekent dat één op de drie straten moet worden opengebroken), zal dit langer duren. Daarom zijn flexibiliteit en optimalisatie op korte termijn de voornaamste oplossingen.
De volgende strategieën kunnen als essentieel worden beschouwd voor het verminderen van netcongestie en het optimaliseren van de netcapaciteit:
- Optimalisatie van de belasting van het net: Het bestaande net kan mogelijk 10-20% efficiënter worden benut door het gecontroleerd zwaarder te belasten. Dit vereist meer transparantie en realtime data over de netcapaciteit, energieprofielen, energiestromen en thermische belasting. Een onafhankelijke commissie zou richtlijnen moeten opstellen voor het verantwoord opzoeken van de grenzen van het netwerk.
- Grootschalige uitbreiding van energiehubs: Energiehubs, waar decentraal capaciteit ‘achter de meter’ wordt gedeeld, kunnen het centrale net aanzienlijk ontlasten. Er wordt gestreefd naar het omvormen van ten minste 500 bedrijfsterreinen tot energiehubs tegen 2030, en alle nieuwe bedrijventerreinen en woonwijken moeten standaard als energiehub worden ingericht. Dit vereist standaardisering van werkprocessen en juridische kaders.
- Gerichte plaatsing van opslagcapaciteit (batterijen): Netbeheerders zouden een centrale regie moeten krijgen op de plaatsing van systeembatterijen om congestie te verminderen. Er is behoefte aan een transparante aanbestedingsmethodiek en meerjarige contractvormen voor opslagproducten om investeringszekerheid te bieden. Er wordt geadviseerd om in 2025 voor alle netvlakken in kaart te brengen waar systeemopslag nodig is en met welke capaciteit.
- Introductie van flexibele backstop-systemen: Kleine apparaten (bijvoorbeeld in laadpalen of warmtepompen) die automatisch en op afstand de stroomtoevoer kunnen beperken bij acute overbelasting. Dit kan meer nieuwe aansluitingen mogelijk maken door fijnmazigere controle van de beschikbare capaciteit.
- Positieve financiële prikkels en flexibele contracten: Er moeten passende financiële prikkels komen om de flexibiliteit van het net te benutten en piekbelasting te verminderen. Dit omvat de uitbreiding van tijdsduurgebonden transportrechten op regionale netten en het belonen van netgebruikers die pieken omzeilen.
- Transparantie en advies: Ondernemers die in de wachtrij staan voor stroomaanvragen hebben behoefte aan duidelijkheid over hun plaats en de wachttijd. Netbeheerders zouden een uniforme, landelijke werkwijze moeten ontwikkelen voor de klantreis en communicatie over wachtrijen. Ook zou er advies en wachtrijbemiddeling moeten plaatsvinden om dubbeltellingen te voorkomen en flexibiliteit in locatie te bevorderen.
Het oplossen van netcongestie is een nationale prioriteit en vraagt om snellere doorbraken en overheidsregie. Het traditionele beeld van “kabels bijleggen” is vervangen door een complexere aanpak die slimme technologie, flexibel gebruik en coördinatie tussen alle betrokken partijen omvat.